सडक पुगेपछि बैतडीको तल्लोस्वराडमा आर्थिक गतिविधि बढ्यो

बैतडी– केही वर्षअघिसम्म आफू नेपाली हो कि होइन भनेर अलमलमा पर्ने गरेका बैतडीको दुर्गम तल्लोस्वराडवासीको जीवनशैली सडक सञ्जाल विस्तार भएसँगै फेरिएको छ ।

भारतसँग सीमा जोडिएको तल्लोस्वराड क्षेत्रमा सडक विस्तार भएपछि भारतको निर्भरतालाई पनि हटाएको छ । पाटन–पञ्चेश्वर सडकका साथै शिवनाथबाट भारतसँग सीमा जोडिएको नाका नागार्जुन घाट र देहिमाण्डौदेखि गिरेगाडासम्म सडक पुगेपछि भारतको निर्भरता हटेको हो ।
यसअघि, नेपालबाट कुनै पनि सामान गाउँसम्म लैजान सडक थिएन । भारतबाटै दैनिक उपभोग्य सामान समेत किन्ने गरेकामा अब त्यो बाध्यता हटेको शिवनाथ गाउँपालिका–१ शर्मालीकी कमला चाँडले बताइन् । “सडक पुगेपछि सबै सामान नेपालबाटै आउँछ,” उनले भनिन् – “नुन, तेलसमेत भारतबाटै ल्याउँथ्यौं, अब त घरनजिकै गाडीमा सामान ल्याउन सकिन्छ ।”  तल्लोस्वराडमा सडक नपुग्दासम्म व्यापारीहरु भारतबाट गुणस्तरहीन सामान किनेर ल्याउन बाध्य थिए । सडक पुगेपछि अहिले बजारमा नेपाली सामानको कारोबार हुन थालेको स्थानीयवासी वीरेन्द्र महताले बताए । उनले भने – “ हामी पहिला पूर्ण रुपमा भारतीय बजारमा निर्भर थियौं तर सडक पुगेपछि अहिले धेरै सजिलो भएको छ ।”

“सडक नपुग्दासम्म तल्लोस्वराडवासीलाई औषधि उपचारका लागि पनि भारतमै जानुपर्ने बाध्यता थियो तर सडक पुगेपछि त्यो बाध्यताको अन्त्य भएको छ,” शर्माली स्वास्थ्य चौकीका इन्चार्ज प्रकाश चन्दले बताए । स्वास्थ्यचौकीमा उपचार हुन नसक्नेलाई अन्यत्र सिफारिश गरिँदा पनि भारत नै जानुपर्ने बाध्यता थियो । सडक पुगेसँगै अब स्वराडवासीको त्यो बाध्यता हटेको छ । यसका साथै जिल्ला अस्पताल बैतडीबाट पनि तल्लोस्वराडमा औषधि पठाउँदा समस्या हुने गरेको र अहिले आएर सडक विस्तारसँगै त्यो समस्या हटेको जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालय बैतडीका डा गुणराज अवस्थीले बताए । “सडक नहँुदा भरिया लगाएर औषधि बोकाउनुपथ्र्यो,” उनले भने – “सडक विस्तारले स्वास्थ्य सेवा प्रवाह गर्न सजिलो महसुस भएको छ ।”
यसका साथै स्वराडका स्थानीय बासिन्दा बिरामी हुँदा समेत अकालमै ज्यान गुमाउनुपर्ने अवस्था विद्यमान थियो । अब सडक बिस्तारसँगै त्यो समस्या धेरै हदसम्म टरेको छ ।  “शर्माली, उदयदेव, कुलाउ, आम्चोरा, महाकाली र पञ्चेश्वरमा रहेका प्रत्येक पसलमा भारतीय सामग्री मात्रै किन्न पाइन्थ्यो, अहिले सडक पुगेसँगै त्यस्तो स्थिति हटेको छ,” स्थानीय व्यापारी पे्रम सिंह साउदले भने, “यतिसम्म कि नुनका लागि पनि भारतकै भर पर्नुपर्ने स्थिति थियो तर सडक पुगेपछि बजारमा पर्याप्त मात्रामा नेपाली सामग्री पाइन थालेको छ ।”

“मेरो पसलमा एक वर्षअघिसम्म भारतीय सामान मात्र पाइन्थ्यो, अहिले नेपाली सामान बढी छ, सडक पुगेपछि नेपाली सामान आउन थालेको छ, हामीलाई पनि नेपाली बजारबाट सामान ल्याउन सजिलो भएको छ,” उनले भने ।

तल्लोस्वराडका शर्माली, कुलाउ, महाकाली, आम्चोरा, पञ्चेश्वर लगायतका गाविसमा भारतीय मुद्राकै मात्र कारोबार हुन्थ्यो । अहिले सडक पुगेपछि नेपाली मुद्राको कारोबार सुरु भएको स्थानीयवासी हरि सिंह विष्टले बताए । “हामी भारतीय सीमा नजिकका बासिन्दा हौं, सडक थिएन, सदरमुकामसम्मको पहुँच थिएन,” उनले भनिन् – “अस्पताल, बजार सबै भारतमा थिए । त्यसैले भारतीय मुद्रामै कारोबार हुन्थ्यो । अहिले सडक पुगेपछि बजारमा नेपाली सामग्री आउन थालेको छ, नेपाली मुद्रामै कारोबार पनि हुन थालेको छ ।”

तल्लोस्वराडमा सडक पुगेसँगै त्यो क्षेत्र आर्थिक तथा सामाजिक गतिविधि समेत बढेको नागार्जुन मावि शर्मालीका प्रधानाध्यापक महामल सिंह साउदले बताए । उनले भने “सडक पुगेपछि तल्लोस्वराडमा धेरै कुरामा परिवर्तन आएको छ ।’
सधै नुन र तेलका लागि समेत भारतकै भर्नुपर्ने भएपनि त्यो बाध्यता हटेको शर्माली १ की कुन्धा साउदको भनाइ रहेको छ ।

जिल्लाको तल्लोस्वराडका १० गाविसलाई सडक सञ्जालमा जोड्ने लक्ष्यसहित २०३८ सालदेखि निर्माण कार्य सुरु भएको पाटन–पञ्चेश्वर सडकको ६२ किलोमिटरमध्ये चालु आर्थिक वर्षमा ५८ किलोमिटर निर्माण गरिसक्ने लक्ष्य लिइएको डिभिजन सडक कार्यालय पाटनका इन्जिनियर आशिक रिजालले बताए ।  यसका साथै शिवनाथदेखि शर्मालीको भारतसँग जोडिएको नाका नागार्जुन घाटसम्मको २६ किलोमिटर सडक निर्माण कार्य सम्पन्न भइसकेको छ ।

स्वराड पर्यटकीय स्थल बन्नसक्ने

सडक सञ्जाल विस्तारसँगै जिल्लाको तल्लोस्वराडमा रहेका थुप्रै धार्मिक तथा ऐतिहासिक स्थलको प्रचारप्रसार गर्न सकिए पर्यटकीय स्थलका रुपमा समेत चिनाउन सकिने संभावना प्रबल छ ।

यो क्षेत्रमा देवीदेवताको बास भएको र देवभूमिका रुपमा रहेको बुढापाकाहरु बताउँछन् । उदयदेवका स्थानीयवासी नरेन्द्र महताले भने – “सडक विस्तारसँगै स्वराडको पर्यटनको सम्भावना पनि रहेको छ ।”

शिवनाथमा अवस्थित शिव मन्दिर, मेलौलीस्थित माता भगवती मन्दिर, आमचौरा सैलोडास्थित कैलपाल मन्दिर यहाँका प्रसिद्ध धार्मिक स्थलहरु हुन् र यहाँ वर्षमा एक चोटि मेला पनि लाग्ने गर्दछ । यस्तै उदयदेव मन्दिर, देहिगाडा भगवती मन्दिर, खोलाकेदार मन्दिर पनि यहाँ रहेका छन् ।

यी ऐतिहासिक र धार्मिक स्थलहरुमा लाग्ने मेला हेर्न, व्यापार गर्न एवम् भगवान्को दर्शन गर्न छिमेकी जिल्ला डडेलधुरा, महेन्द्रनगर र छिमेकी देश भारतको कुमाउ गढवालबाट भक्तजनहरु आउने गर्दछन् । त्यस्तै, गिरेगढाको गणमेश्वर, तोली त्रिशुल लगायतका उच्च पर्यटकीय सम्भावना बोकेका धार्मिक स्थलहरु रहेका छन् ।

जिल्ला सदरमुकाम बैतडीबाट झन्डै पचास कोसको दूरीमा रहेको शर्माली गढी (अमरगढी किल्ला), ग्वालेक, ओल्या र पञ्चेश्वर वन यहाँका थप पर्यटकीय स्थलहरु हुन् जहाँ थुप्रै किसिमका जडीबुटीहरु पाउन सकिने जानकारहरु बताउँछन ।

सुदूरपश्चिमका प्रमुख शक्तिपीठमध्ये मेलौली पनि एक हो । यदि पञ्चेश्वर परियोजना बनेर यो क्षेत्रमा यातायात सहज भइदिने हो भने धेरै पर्यटक भित्रिन सक्ने स्थानीयवासी वीरेन्द्र महताको भनाइ छ । विनोद सिंह विष्ट/ रासस