प्रचारप्रसारको अभाबमा पर्यटकीय सम्भावना बोकेको बझाङ ओझेलमा

भुवन बहादुर सिंह, बझाङ–बझाङ जिल्लामा अथाहा पर्यटकीय सम्भावना भएपनि सरोकारवाला निकायाहरुले चिन्ता र चासो नदिँदा जिल्लाका अधिकांश पर्यटकीय स्थलहरु ओझेलमा पर्ने गरेका छन् ।

उत्तरी साईपाल गाउँपालिकाका केही भेगमा पर्यटक लोभ्याउने सुन्दर हिमाल र हिमतालहरु रहेपनि प्रचारको अभावमा आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकहरुले अवलोकन गर्न नपाएको साईपाल गाउँपालिकाकी उपप्रमुख कल्पना बोहोरा ले बताइन । उनले भनिन ‘वर्षेनी २ देखि ४ सय को हाराहारीमा आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकहरु बझाङमा आउने गरेका छन् । तर उनीहरुका लागि सडक सञ्जाल र उचित बासको व्यवस्था नभएकाले पर्यटकको मनै लोभ्याउने सुन्दर हिमाल र चारै तीरजङ्गलले ढाकेका हरियाली डाँडा काँडा र कलकल बग्ने खोला नाला, स्वर्गको आभास दिलाउँने एकोहोरो बगी रहने झरना र ब्राहै्र मास सेताम्बे हिमाल को दृष्य हेर्नबाट सयौ आन्तरिक तथा बाह्य् पर्यटकहरु चुकेका छन्।’

प्रचारप्रसारको प्रखाईमा छडिभेल झरना

हिमाली जिल्ला बझाङको थलारा गाउँपालिकामा अन्तरगत बिसखेत गाँउमा पर्ने जिल्लाकै ठुलो पर्यटकीय सम्भावना रहेको छडिभेल झरना ओझेलमा परेको छ । समुन्द्री सतह देखी झडै २५ सय मिटरको उचारमा रहेको झरनाको लम्बाई झण्डै तिन सय मिटर भन्दा बढी रहेको छ । खप्तड राष्टिय निकुञ्ज संगै जोडीएको यो झरनामा थलारा गाँउपालीकाका धेरै स्थानीय बासिन्दा स्नान गर्ने, शिव भगवानको पुजाआराधाना गर्ने, गर्दछन् । गाँउ नजीकै रहेको यो झरना पुग्न सदरमुकाम चैनपुर बाट झण्डै ५ घण्टा मात्रै समय लाग्ने गर्दछ । सवारीका साधनहरु सन्चालनमा आएका कारण अब झण्डै २ घण्टा समय लाग्ने यहाँका स्थानीय बासिन्दाको भनाई छ । झरना नजीकै ठुला ठुला भीर रहेका कारणले भिरमा भिर मौरि समेत देख्न सकीन्छन् ।

चारै तिर जंगल भएका कारण कालीज, मृग, घोरल, विभिन्न जातका चराचुरुङरगी सजीलै देख्न सकिन्छन् । स्थानिय बासिन्दाको घाँस काट्ने, पशु चौपायाको चरी चरनाका रुपमा प्रचित रहेको यो ठाँउमा पुग्न सजीलो बाटो रहेको स्थानीय बासिन्दा श्याम सुनारले बताए । पृथ्वीको उत्पती संगै यो झरनाको उत्पती भएको यहाँका स्थानिय बासिन्दाहरुको भनाई छ । पौराणीक भनाई अनुसार यो झरना को मुनी निकै ठुलो तलाउ समेत रहेको थियो जसको निसानी अहिले पनी देख्न सकीन्छ ।

गाँउको विचमा भएर बग्ने यो झनाको पानी स्थानीय यो झरनाको फेदीमा हिउदको महीनामा मात्र जान सकीन्छ । बर्खा पानीको सतह समेत बढी हुने र झरना बाट निश्किएको पानी खोलाको धेरै ठाँउ पर्ने भएका कारण जान सकिदैन । झरना भन्दा झण्डै २०० मिटर पर शिबको मन्दिरको समेत स्थापना गरीएको छ बर्खाको सममा सो मन्दिर सम्म समेत झरनाको पानी पुग्ने यहाँका स्थानीय बासिन्दा बताउन्छन् । उक्त झरनाको प्रचार प्रसार गर्न नसक्दा ओझेलमा परेको र अब गाँउपालीकाले यसको प्रचार प्रसार गर्नु पर्ने स्थानीय बासिन्दाले बताएका छन् । यहाँका स्थानीय बासिन्दा ब्रतबन्ध र विवाह गर्नु परे र जनै फेर्न परे छडी झरनामा र्नै जाने गर्दछन् । र शिवको मन्दिरमा पुजा आरधाना गरे मनोकांक्षा पुरा हुने विश्वास लिदै आएका छन् ।

गाँउपालीकाले यसको प्रचार प्रसार गर्नका लागी विषेश पहल गरी सकेको गाँउपालीकाका अध्यक्ष भुवनेश्वर उपाध्यायले बताएका छन् । अबको केही
समय पछी यो झरना सम्म सवारीका साधन पुर्याउन पहल गरीने र यस झरनाको संरक्षणका लागी गाँउपालीकाले योजना नै बनाएर अघि बढ्न
लागेको उहाँको भनाई रहेको छ ।

बहुमुल्यका प्रजाति र बनस्पतिको चोरी निकासी

जिल्लामा हाल प्राकृतिक सुन्दरता, अर्गा्निक खाने कुरा, पृथक चालचलन देशकै अत्याधिक मिठो स्याऊ उत्पादन केन्द्रको रुपमा विकसित भएको पाइन्छ । विभिन्न जातजातीका मानिस वसोवास गर्ने यस गाउँपालिकामा नेपालको कुनै ठाउँमा नबोलिने धुल्याल भाषाको प्रयोग गरिन्छ भेडापालन लाई मुख्य व्यवसाय वनाएर खाद्यान्न डुवानी गरी जिविकोपार्जन गर्न गरेको पाईन्छ । नेपालको सवै भन्दा ठुलो गाँउपालीकाको रुपमा प्रख्यात भएता पनि भौगोलिक विकटता र राज्यको प्रत्यक्ष निगरानि नभएका कारण यस क्षेत्रका जनता शिक्षा, स्वास्थ्य, यातायात, सञ्चार, विद्युत, जलस्रोत, खानेपानी लगायतका समस्या भोग्दै आएका छन् ।

सेती नदी र साईपाल हिमालको उद्धगम स्थल,जलस्रोत, जडीवुटी, कृषी, पर्यटन, उद्योग, व्यापार, स्वच्छ वातावरण गुणस्तरिय बनाउनको लागि प्रयाप्त सम्भावना र चुनौती वरावर देखिन्छ । पर्यटकीय स्थलहरु मात्रै नभई बझाङ जिल्लाका अधिकांश बस्तीहरुमा यार्सागुम्बा, पाँचऔले, जटामसी, कटुकी, वनलसुन, लगायतका बहुमुल्य धेरै प्रजातिका वनस्पतीको प्रख्यात ठाउँको रुपमा बझाङ लाई लिएको पाइएको छ । यहाँ जडीबुटीको संरक्षण र प्रर्वद्धन नहँदा चोरी निकासी बढ्दै गएको छ । जिल्लाका धेरै वनस्पती तथा जडिबुटीहरु चीनको ताम्लाकोट, नाका, साईपाल गाउँपालिकाको उरै नाकाबाट जडिबुटीको बढी चोरी निकासी हुने गरेको पाइएको छ ।

जिल्लाको उतरी साईपाल गाउपालिका बझाङ्ग जिल्लाको उत्तरी भागमा अवस्थित चिन संग सिमाना जोडिएको साईपाल गाँउपालिका जिल्लाको कुल क्षेत्रफल ३४२९ वर्ग्किलोमिटरको आधा भन्दा बढी क्षेत्रफल ओगटेको गाँउपालिका हो । जो सदरमुकाम देखी (३० कोष ) टाढा रहेको छ । सदरमुकाम चैनपुरपुग्नका लागी मात्र चार दिनको पैतल यात्रा तय गर्नु पर्ने अवस्था यहाँका जनताले भोग्दै आएका छन् । भूगोलको रुपमा देशकै सबै भन्दा ठुलो गाँउपालिका हो । ठलो समस्या सडक संञ्जालमा नजोडिदा यहाँका बासिन्दाले सदरमुकाम जान आउन ठुलो कठिनाई हुने गरेको छ । वन पैदावारका लागि जिल्लाकै अत्यन्तै महत्वपुर्ण गन्तव्य स्थलको भएकाल चैत्र बैशाखमा आन्तरिक पर्यटकका लागि गन्तव्य स्थलको रुपमा
हेर्ने गरिएको छ । यहाँ हरेक वर्ष सयौँको संख्यामा पर्यकहरु घुम्ने गर्छन् । त्यस समयमा सिकार खेल्ने र जडिबुटी उत्खनन् गर्न गरेको पाईएको छ । सरोकारवाला निकायले समयमै ध्यान नदिने हो, भने यसको चोरी सिकारी हुने खतरा देखिएको स्थानीयहरुको गुनासो छ ।

दर्जनौ भन्दा बढी हिमालको पहिचान छैन

दर्जनौ भन्दा बढी संख्यामा रहेको हिमालहरु पहिचानविहीन बनेका छन् । बझाङ जिल्ला सदरमुकाम नजिकै डाडाँ काडाँ र आसपासमा मनै लोभ्याउने हिमालहरु भए पनि यसको कुनै पहिचान भने देखिएको छैनन् । जहाँ थुप्रै हिमालहरुले पर्यटक नजिकबाट नियाल्न चाहने हुदाँ पनि प्रचार प्रसारको अभाव देखिएको छ ।

जिल्लाका पहिचान नभएका साईपाल गाउँपालिका अन्तरगत रहेका आधा दर्जन हिमाल भएको स्थानीय बताउँछन् । साईपाहिमालको नामले चिनिने यस साईपाल गाउँपालिकामा रहेका राई ढुगी, अम्लागाड, खरालीलेख, पिउसेपाङतोला,नमामुल हिमालको पहिचान हुन सकेको छैन । उपप्रमुख कल्पना बोहोराले भनिन्– ‘वर्षेनी साईपाल हिमाल चढ्नका लागि १ देखि २ समुहमा पर्यटकहरु आउने गरेका छन् ।’ जिल्लाका राईढुगी हिमाल, पिउसेपाङतोला हिमाल लगायतका थुप्रै हिमालहरु ओझेलमा परेका छन् ।

प्रदेश नम्बर ७ को बझाङ जिल्लामा सरोकारवाला निकायहरुले चिन्ता र चासो नदिएपछि जिल्लाका थुप्रै मनरम दृष्य र अनगिन्ती पर्यटकीय स्थलहरु हुँदा समेत प्रचार प्रसारको अभावका कारण ओझेलमा परेका छन् । सडक सञ्जाल पहुँच पुग्ने हो भने वर्षेनी २ देखि ४ हजार पर्यटकहरु जिल्लामा भित्रिन सक्ने साईपाल गाउँपालिकाकी उपप्रमुख कल्पना बोहोराले बताएका छन् ।