एजेन्सी – मंगलबार राती भारतले पहलगाम आतंकवादी हमलाको बदलामा पाकिस्तानविरुद्ध ‘अपरेशन सिन्दूर’ सञ्चालन गर्यो । जसका लागि भारतले पाकिस्तान र पाकिस्तान प्रशासित कश्मीरमा ९ स्थानलाई लक्षित गर्दै हमला गर्दा ८ जनाको मृत्यु भयो भने ३५ जना भन्दा बढी घाइते भएको पाकिस्तानी मिडियाले बताएका छन् ।
ADVERTISEMENT
भारतमा आतंकवादी हमलाहरूको योजना बनाइएको र कार्यान्वयन गरिएको पाकिस्तान र पाकिस्तान प्रशासित कश्मीरमा रहेको आतंकवादी पूर्वाधारलाई लक्षित गरेको उक्त कारबाही गरिएको भारत सरकारले विज्ञप्ति जारी गर्दै बताएको छ ।
ADVERTISEMENT
अर्कोतर्फ, पाकिस्तानको सरकारी टेलिभिजनले सेनाका प्रवक्तालाई उद्धृत गर्दै भारतीय सेनाले पाकिस्तानमा तीन स्थानमा मिसाइल आक्रमण गरेको बताएको छ।
ग्लोबल फायरपावर २०२५: सैन्य शक्तिमा भारत पाकिस्तानभन्दा आठ स्थान अगाडि
विश्वको सैन्य शक्तिको तुलनात्मक सूचि प्रकाशन गर्ने प्रतिष्ठित संस्था ‘ग्लोबल फायरपावर’ का अनुसार सन् २०२५ मा भारतले पाकिस्तानलाई सैन्य हैसियतमा ठूलो अन्तरले पछि पारेको छ। १४५ देशहरूको तुलनामा भारत चौथो स्थानमा पुगेको छ भने पाकिस्तान १२औँ स्थानमा मात्र सीमित छ।
भारतीय सेना: विशाल र आधुनिक संरचना
भारतसँग लगभग २२ लाख सक्रिय सैनिक छन्, जुन पाकिस्तानको करिब ६.५ लाख सक्रिय जनशक्तिभन्दा तीनगुणा बढी हो। भारतीय थलसेनासँग ४,२०१ ट्याङ्क, १.५ लाखभन्दा बढी बख्तरबन्द सवारी साधन, १०० सेल्फ-प्रोपेल्ड आर्टिलरी, र ३,९७५ टो गरिएको आर्टिलरी छन्। यस्तै २६४ मल्टी-ब्यारेल रकेट लन्चर (MBRL) पनि भारतसँग छन्, जुन पाकिस्तानको तुलनामा दुई गुणा बढी हो।
वायुसेनाको वर्चस्व
भारतीय वायुसेनासँग कुल २,२२९ विमान छन्, जसमा ५१३ लडाकु विमान, २७० ट्रान्सपोर्ट विमान, १३० हमलाकारी विमान, ३५१ प्रशिक्षण विमान र छवटा ट्याङ्कर विमान सामेल छन्। पाकिस्तानसँग कुल करिब १,४३४ विमान छन्, जसमा लडाकु र हमलाकारी क्षमतामा भारत स्पष्ट रूपमा अगाडि देखिन्छ।
हेलिकप्टर शक्तिमा पनि अग्रता
भारतसँग ८९९ हेलिकप्टर छन्, तीमध्ये ८० वटा हमलाकारी हेलिकप्टर छन्। पाकिस्तानसँग कुल ३१६ हेलिकप्टर छन्, जसमा करिब ५५ मात्र आक्रमण हेलिकप्टर रहेका छन्।
नौसेना क्षमता: भारतीय प्रभुत्व
भारतीय नौसेनामा १.४२ लाख नौसैनिक, २ विमानवाहक युद्धपोत, १३ डिस्ट्रोअर, १४ फ्रिगेट्स, १८ पनडुब्बी, १८ कार्भेट र अन्य जहाजहरू गरी कुल २९३ जलपोत छन्। पाकिस्तानको नौसेनासँग लगभग ५०,००० नौसैनिक र करिब ११५ जहाजहरू मात्र छन्, र पाकिस्तानसँग विमानवाहक युद्धपोत छैन।
भौतिक संरचना र रणनीतिक पहुँच
भारतको रणनीतिक पहुँच पनि पाकिस्तानभन्दा धेरै बलियो देखिन्छ। भारतसँग ३११ विमानस्थल, ५६ सागरीय बन्दरगाह, ६३ लाख किलोमिटर सडक सञ्जाल, र ६५ हजार किलोमिटर रेलवे लाइन छन्। पाकिस्तानसँग करिब १५१ विमानस्थल, २१ बन्दरगाह, र धेरै कम भौतिक पूर्वाधार रहेको बताइएको छ।
पाकिस्तानी सेनाको शक्ति
ग्लोबल फायर पावरका अनुसार पाकिस्तानी सेनामा लगभग १३.११ लाख सैन्य कर्मचारी, १.२४ लाख नौसेना कर्मचारी र ७८ हजार वायुसेना कर्मचारी छन्। पाकिस्तानसँग ३२८ लडाकु विमान, ९० आक्रमण प्रकार, ६४ यातायात विमान, ५६५ प्रशिक्षक, ४ ट्याङ्कर फ्लीट र ५७ आक्रमण हेलिकप्टर सहित ३७३ हेलिकप्टर सहित कुल १,३९९ विमानहरू छन्।
यसमा २,६२७ ट्याङ्क, १७.५ सवारी साधन, ६६२ स्वचालित तोपखाना, २६२९ टोइड तोपखाना र ६०० बहुब्यारेल रकेट तोपखाना छन्। पाकिस्तानी नौसेनासँग ९ फ्रिगेट, ९ कर्भेट, आठ पनडुब्बी र ६९ गस्ती जहाजहरू सहित जम्मा १२१ युद्धपोतहरू छन्। यससँग केवल तीन बन्दरगाह, ११६ विमानस्थल र ६० व्यापारिक समुद्री जहाजहरू छन्। यसबाहेक, २ लाख ६४ हजार किलोमिटर सडक र ११.९ हजार किलोमिटर रेलवे कभरेज छ।
कोसँग कति आणविक हतियार ?
स्विडेनी थिंक ट्याङ्क स्टकहोम इन्टरनेशनल पिस रिसर्च इन्स्टिच्युट (SIPRI) को २०२४ को रिपोर्ट अनुसार भारतसँग १७२ आणविक हतियार छन् भने पाकिस्तानसँग १७० आणविक हतियार छन्। यद्यपि, दुवै देशसँग कति आणविक हतियार तैनाथ छन् भन्ने कुरा स्पष्ट छैन।
यो संस्थाले पाकिस्तानले भारतसँग प्रतिस्पर्धा गर्न आणविक हतियार तयार गरिरहेको बताएको छ भने भारतको ध्यान लामो दूरीका हतियारहरू तैनाथ गर्ने कुरामा छ। यसको अर्थ चीनलाई पनि लक्षित गर्न सक्ने हतियारहरू हुन्।
भारत र पाकिस्तानको छिमेकी र विश्वको तेस्रो ठूलो आणविक शक्ति राष्ट्र चीनमा आणविक हतियारको संख्या २२ प्रतिशतले बढेको छ, जुन ४१० वारहेडबाट ५०० पुगेको छ।
ड्रोनको संख्या
गत वर्ष नोभेम्बरमा प्रकाशित बीबीसी उर्दू संवाददाता शकील अख्तरको लेख अनुसार, भारत र पाकिस्तानले आफ्नो ड्रोनको संख्या द्रुत गतिमा बढाइरहेका छन्। रक्षा विश्लेषक राहुल बेदीका अनुसार भारतसँग आगामी दुई देखि चार वर्षमा लगभग पाँच हजार ड्रोन हुनेछन्।
उनका अनुसार पाकिस्तानसँग ‘भारतभन्दा कम ड्रोन’ भए पनि, यसबाहेक, उनीसँग भएका ड्रोनहरूको क्षमता फरक छ र तिनीहरू १० देखि ११ फरक ब्रान्डका छन्। गत वर्ष अक्टोबरमा, भारतले अमेरिकासँग ३.५ अर्ब डलर बराबरको ३१ प्रिडेटर ड्रोन खरिद गर्ने सम्झौतामा हस्ताक्षर गरेको थियो।
प्रिडेटर ड्रोनहरू संसारकै सबैभन्दा सफल र खतरनाक ड्रोन मानिन्छन्। तिनीहरूसँगै ५०० मिलियन डलर बराबरका बम र लेजर निर्देशित मिसाइलहरू पनि खरिद गरिनेछ, जुन ती ड्रोनहरू मार्फत लक्ष्यहरू नष्ट गर्न प्रयोग गरिनेछ।
राहुल बेदीका अनुसार पाकिस्तानले टर्की र चीनबाट ड्रोन आयात गर्छ। यद्यपि, यसले जर्मनी र इटालीबाट पनि ड्रोनहरू खरिद गरेको छ। पाकिस्तानले बराक र शाहपर जस्ता ड्रोनहरू पनि बनाएको छ।पाकिस्तानसँग टर्कीको आधुनिक ‘बायरक्तार’ ड्रोन TB2 र Akenji छ भने उसले चीनबाट ‘वाङ लङ टु’ र ‘CH4’ जस्ता ड्रोनहरू पनि प्राप्त गरेको छ।
