काठमाडौँ– अवैधानिक भएको भन्दै यतिबेला मोटरसाइकलमार्फत यात्रु ओसारपोसार गर्ने कम्पनी ‘टुटल’ र पठाओलाई महानगरीय ट्राफिक प्रहरीले रोक लगाएको छ । विभिन्न क्षेत्रबाट गुनासो आएपछि महानगरीय ट्राफिक प्रहरी महाशाखाले यसको निगरानी शुरु गरेको जनाएको छ ।
टुटल’ र ‘पठाओ’ विभागमा दर्ता नभएकोले कानुन मिचेर कारोबार गरिरहेकोले रोक लगाएको ट्राफिक प्रहरी महाशाखाका प्रवक्ता (एसपी) जयराज सापकोटाले बताएका छन् । उनले भने, ‘यातायात विभागले ती दुईओटा कम्पनीहरुको वैधानिकता छैन भनेर पत्र पठाएको छ, उनीहरुलाई हामीले डकुमेन्ट र वैधानिकता खुल्ने कागजात लिएर आउन भनेका छौं । कानूनी प्रक्रिया नपुर्याएसम्म यस्तो पेशा गर्न कसैलाई छुट छैन’
सार्वजनिक यातायातको अव्यवस्थाले गर्दा राजधानीमा धेरै नेपाली युवाहरूले यो सेवा प्रयोग गर्ने र सवारीसाधन भएकाहरूले फुर्सदमा केही आयआर्जन गर्ने गरेका थिए। तर, अवैधानिक भन्दै यसलाई प्रहरीले रोक लगाएपछि सामाजिक सञ्जालमा यसका बारेमा चर्को बसह सुरु भएको छ । उपत्यकामा ट्याक्सी चालकबाट यात्रु ठगिरहँदा ‘टुटल’ र ‘पठाओ’ राम्रो सेवा दिइरहेकाले सञ्चालन गर्न दिनुपर्ने आवाज उठिरहेका छन् ।
यातायात व्यवस्था ऐन २०४९ को दफा ८ को उपदफा १ बमोजिम दर्ता भएका निजी सवारी साधनले उपदफा २ बमोजिम भाडाको यातायातका लागि प्रयोग गर्न नपाइने व्यवस्था गरेको छ।
यसै नियमको आधारमा ट्राफिक प्रहरीले गरेको कारबाहीबारे फेसबुक र ट्विटरमा पक्ष र विपक्षमा टीकाटिप्पणी भएका छन् । साहित्यकार बुद्धिसागर लेख्छन्, ‘ट्याक्सीले यात्रुलाई गर्ने अपमान र ठगी देख्दादेख्दै कहिल्यै जनताको माया लागेन । विकल्पका रुपमा टुटल प्रभावकारी भयो, अनि जनताको माया लायो । माया पनि घाऊँमै चोर औलाले प्याट्ट हानेर गर्यो ।’
ट्याक्सीले यात्रुलाई गर्ने अपमान र ठगी देख्दादेख्दै कहिल्यै जनताको माया लागेन । विकल्पका रुपमा टुटल प्रभावकारी भयो, अनि जनताको माया लायो ।
माया पनि घाऊँमै चोर औलाले प्याट्ट हानेर गरेऊ । 🙏— Buddhisagar (@buddhisagar) January 15, 2019
यी दुई कम्पनीले राम्रो सेवा दिइरहेको भन्दै कार्टुनिस्ट रवी मिश्रल लेख्छन्, ‘छिटफुट अपवाद बाहेक ट्याक्सी चढ्नु ठगिनु हो । सार्वजैनिक यातायात यातना हो । कुरैले सुध्रिन्थ्यो त उहिल्यै सुध्रिन्थ्यो । आवस्यकता दवावको हो । बिकल्प नआइ दवाव सिर्जना हुन्न । टुटल, पठाओ विकल्प हुँदैथिए । कानुनका नाममा सधैं यात्रुले यातना भोग्नुपर्ने ? यात्रुले ठगिनुपर्ने ?’
छिटफुट अपवाद बाहेक ट्याक्सी चढ्नु ठगिनु हो । सार्वजैनिक यातायात यातना हो । कुरैले सुध्रिन्थ्यो त उहिल्यै सुध्रिन्थ्यो । आवस्यकता दवावको हो । बिकल्प नआइ दवाव सिर्जना हुन्न । टुटल, पठाओ बिकल्प हुँदैथिए ।
कानुनका नाममा सधैं यात्रुले यातना भोग्नुपर्ने ? यात्रुले ठगिनुपर्ने ?
— Rabi Mishra (@rabimishra) January 16, 2019
नेपाली कांग्रेसका युवा नेता धनराज गुरुङ आफ्नै देशमा केही गर्न चाहने युवाहरुलाई राज्यले प्रोत्साहन गर्नुपर्ने बताउँछन् । बरु तुरुन्तै यससम्बन्धी नीति बनाएर नियमन गर्नुपर्ने उनको तर्क छ ।
टुटल र पठाअो जस्ता सेवाका सन्दर्भमा कारबाही होइन, तुरुन्त नीति बनाएर नियमन गर सरकार। सानै भए पनि अाफ्नै देशमा सेवा प्रदायक व्यवसाय गर्ने युवाहरुलाई प्रोत्साहित गर्नुपर्छ। नेपाली जवानीको रिमिट्यान्समा मात्रै रमाउने सरकारी बानी छोड्नुपर्छ।@hello_sarkar
— Dhan Raj Gurung (@dhanrgrg) January 16, 2019
कस्तो विडम्वना
प्रविधिको जननी सिलिकन भ्यालीको एक बैठकमा ICT बिग्यहरुले नेपाली युवाले ICT का छेत्रमा गरेका अन्वेषणको मुक्तढंगबाट प्रसंसा हुदा गर्व र हर्षले दंगपरेकै वेला टूटल र पठाओ कारवाहीमा परेको समाचारले स्तब्ध बनायो । नवप्रवर्तनलाई प्रोत्साहन गरौं, चाहिने नीति तु तयारगरौं— bhojraj pokharel (@PokharelBhojraj) January 16, 2019
यस्तै थुप्रैले कानुनभन्दा बाहिर कुनै व्यवसाय हुनु नहुने भन्दै प्रहरी कारबाहीलाई समर्थन गरेका छन् ।
#Pathao #Tootle को लोकप्रियता हाम्रो #सार्वजनिकसवारी कति असजिलो,अभरपर्दो र गएगुज्रेको छ भन्ने टड्कारो उदाहरण हो।यसको समाधान दुई/चारपाङ्ग्रेलाई केही मान्छे बोक्ने छूट दिनू होइन,सार्वजनिकसवारी सुधार्ने हो।
समस्याको जरोमा जाऔँ।तत्कालको समाधान भएपनि यसले निजीसवारी बढाउनेबाहेक गर्दैन।— Durga Karki (@durgakrk) January 15, 2019
टुटल, पठाओले कति यात्रुलाई सहज त बनाएको छ तर कानुनले निजी सवारीसाधनलाई भाडामा चलाउन निषेध गरेको अबस्थामा कानुन बिपरित चलाइएको टुटल, पठाओलाई कारवाही गर्दा हामीले बिरोध गर्नु उचित होला र?
— के. सी. चोभारे (@chovare) January 15, 2019
कानुन भन्दा बाहिर गएर गरिने टुटल जस्ता व्यवसायको विरोध सुरु बाटै गरियो; अहिले कारबाहीको कुरा सुनेर आनन्द आयो। प्राइभेट नम्बर प्लेट लिएर, पब्लिक व्यवसाय गर्न हुँदैन र दिन पनि हुँदैन।
— Mr. Smarty!!! (@madybhusal) January 15, 2019
यसरी गर्छ ‘टुटल’ र ‘पठाओ’ले काम
‘टुटल’ र ‘पठाओ’को मोबाइल एप्लिकेसन बनेको छ । त्यही एप्लिकेसन डाउनलोड गरी ग्राहकहरु जोडिन सक्छन् । एप्लिकेसनमार्फत यात्रुले फलानो ठाउँबाट फलानो ठाउँमा जाने भनेर लेखेर पठाउँछन् । त्यसको जवाफ तुरुन्तै आउँछ ।
यति मुल्यमा यति लाग्छ भनेर रुट र नक्सासहित आउँछ । यात्रुले ‘ओके’ भनेपछि एकै छिनमा तोकेको ठाउँमा मोटरसाइकल आइपुग्छ । उनीहरुले न्यूनतम रु ३० रुपैयाँ र प्रतिकिलोमिटर रु १५ का दरले शुल्क लिने गरेका छन् । यो ट्याक्सीको मिटर प्रणाली जस्तै हो । तर यसमा भने ग्राहक आफैँले प्रविधिको प्रयोग गरी सेवा लिन सक्छन् ।
मुख्यगरी नाकाबन्दीका बेलामा सवारीको अभाव हुँदा यो प्रविधिको विकास भएको थियो । टुटलका एक जना सञ्चालक शिशिर भट्टले प्रविधि प्रदायक कम्पनी भएकाले आफूहरुले प्रविधिको विकास मात्रै गरेको बताए। उनले आफूहरु यातायात व्यवस्था विभागसँग सम्बन्धित नै नभएको उल्लेख गरे । तर एप्समार्फत प्रयोग हुने मोटरसाइकललाई प्रहरीले पक्राउ गरेपछि आफ्नो व्यवसाय पनि प्रभावित हुने भट्ट बताउँछन्।प्रहरीका अनुसार यो प्रविधिको प्रयोग गरेबापत ९७ प्रतिशत मोटरसाइकलवालाले र तीन प्रतिशत प्रविधि सञ्चालकले लिने गरेका छन् ।